Actieve antibiotica-efflux en bacteriële resistentie: actualisatie en implicaties.

N. Mesaros, F. Van Bambeke, L. Avrain, G. Glupczynski, R. Vanhoof, P. Tulkens

Tijdschrift voor Geneeskunde, 61, 20, 1407-1417, 2005

Antibiotica-efflux is een resistentiemechanisme dat vandaag sterk verspreid blijkt te zijn. De efflux van potentieel toxische substanties behoort tot het verdedigingsmechanisme van elke cel en antibiotica zijn slechts opportunistische substraten. Voor vier medisch belangrijke bacteriën (staphylococcus aureus, Streptococcus pneumoniae, Escherichia coli en Pseudomonas aeruginosa) beschrijven we de belangrijkste transportsysytemen die verantwoordelijk zijn voor deze vorm van resistentie.

Omdat efflux vaak verantwoordelijk is voor een laag resistentieniveau, zou men kunnen veronderstellen dat het slechts een geringe invloed uitoefent op de gevoeligheid van de kiem. Nochtans kan efflux samenwerken met andere resistentiemechanismen en dus bijdragen tot een hogere graad van resistentie, de selectie van mutanten vergemakkelijken en verantwoordelijk zijn voor een uitgebreide resistentie van bacterieën.

Vele transportsystemen zijn inderdaad niet specifiek voor een bepaalde chemische structuur maar wel voor moleculenfamilies op basis van biofysische eigenschappen (amfifilie). Bovendien worden transportsystemen dikwijls gecodeerd door mobiel genetische elementen (wat bijdraagt tot de snelle disseminatie van de oorzakelijke genen) en zijn ze vaak induceerbaar. Het is dus belangrijk dat dit resistentiemechanisme opgespoord wordt in klinische laboratoria. Bij de therapiekeuze moet rekeing gehouden worden met deze transportsystemen en dit niet alleen in het belang van de individuele patiënt maar ook van een rationele antibioticapolitiek.